„Ре­то на­деж“ е со­ци­јал­но прет­при­ја­тие што ра­бот­но ин­те­гри­ра за­вис­ни­ци од дро­ги, а во исто вре­ме се гри­жи за жи­вот­на­та сре­ди­на ре­па­ри­рај­ќи стар ме­бел на кој му се да­ва нов жи­вот и со тоа се из­бег­ну­ва овие пар­чи­ња да за­вр­шат на де­по­ни­ја и да за­га­ду­ва­ат


Има из­лез од за­вис­но­ста од дро­га и од ал­ко­хол. Би­ле­тот за из­лез од со­стој­ба­та е бесп­ла­тен, а со не­го гра­тис до­би­ва­те и по­и­на­ков жи­вот. „Ре­то на­деж“ е цен­тар за ре­ха­би­ли­та­ци­ја на за­вис­ни­ци, кој ве­ќе 12 го­ди­ни ну­ди оп­ци­ја за овие лу­ѓе да ја над­ми­нат со­стој­ба­та во ко­ја се на­о­ѓа­ат. 

Функ­ци­о­ни­ра ка­ко со­ци­јал­но прет­при­ја­тие, кое ра­бот­но ин­те­гри­ра за­вис­ни­ци од дро­ги, а во исто вре­ме се гри­жи за жи­вот­на­та сре­ди­на ре­па­ри­рај­ќи стар ме­бел на кој му се да­ва нов жи­вот и со тоа се из­бег­ну­ва овие пар­чи­ња да за­вр­шат на де­по­ни­ја и да за­га­ду­ва­ат.
Цен­та­рот се на­о­ѓа во скоп­ско­то се­ло Ба­тин­ци.

Пог­лед кон сопс­тве­но­то ми­на­то

За­ста­ну­ва­ме на са­ми­от гла­вен пат што по­ми­ну­ва низ се­ло­то. Се ка­чу­ва­ме по на­гор­ни­на за да дој­де­ме до ме­сто­то што им ну­ди нов жи­вот на за­вис­ни­ци­те. Се чи­ни ка­ко оваа на­гор­ни­на да е дел од са­ма­та ини­ци­ја­ци­ја – мо­ра­ат да по­ми­нат пат, да се по­ди­ска­чат уште мал­ку за да мо­жат да го пог­лед­нат сво­јот жи­вот од дру­га перс­пе­кти­ва, „од го­ре“.
Гле­да­ме ку­ќа на два ка­та, до неа уште ед­на – ле­пен­ка, по­на­та­му по­ма­ли об­је­кти, ку­ќар­ка за ку­че, про­стор за скла­ди­ра­ње, гра­ди­на, мал ово­штар­ник, ми­ни-фар­ма за ко­ко­шки. Пред да пра­ша­ме да­ли про­из­ве­ду­ва­ат и до­маш­ни јај­ца, Ни­ко­ла Чу­лев­ски, од­го­вор­но ли­це во Цен­та­рот, ни ве­ли:
- Не­мав­ме вре­ме да се гри­жи­ме и за ко­ко­шки­те, па за­се­га, оста­ну­ва­ме без фар­ма­та. Има­ме мно­гу ра­бо­та око­лу ре­па­ри­ра­ње ме­бел и во про­дав­ни­ца­та, а и са­мо­то одр­жу­ва­ње на це­ли­от про­стор си ба­ра ре­сур­си – об­јас­ну­ва тој.

„Ре­то на­деж“ функ­ци­о­ни­ра исто ка­ко и слич­ни­те цен­три во Шпа­ни­ја, Ме­кси­ко, Есто­ни­ја, Тан­за­ни­ја, но и во окол­ни­те зем­ји – Бу­га­ри­ја, Ср­би­ја, Цр­на Го­ра, Хр­ват­ска. Поч­на­ле во стан во Цен­тар, но уви­де­ле де­ка им е по­тре­бен по­и­на­ков про­стор. Са­ми­те го уре­ди­ле про­сто­рот во кој се­га функ­ци­о­ни­ра Цен­та­рот и го до­гра­ди­ле. Во Ба­тин­ци до­а­ѓа­ат на ле­ку­ва­ње и лу­ѓе од Бу­га­ри­ја, од Шпа­ни­ја и од дру­ги ме­ста. Са­ми­от ди­ре­ктор на по­стој­ни­от Цен­тар, Гил­јер­мо Пе­рез до­шол ов­де од Бел­град, ка­де што за­ед­но со со­пру­га­та би­ле 3,5 го­ди­ни. Иа­ко е хри­сти­јан­ски цен­тар за по­мош на за­вис­ни­ци од дро­га, кој поч­нал да функ­ци­о­ни­ра во Шпа­ни­ја во 1985 го­ди­на, спо­де­лу­ва­ат де­ка не пра­ват ни­што со си­ла, па ве­ро­ис­по­вед­та, ни­ту, пак, ко­ја би­ло дру­га опре­дел­ба на ко­рис­ни­ци­те на овие ус­лу­ги не игра уло­га.

Про­дав­ни­ца­та ка­де што ги про­да­ва­ат ре­па­ри­ра­ни­от ме­бел и бе­ла тех­ни­ка има спе­ци­фи­чен, ре­чи­си ег­зо­ти­чен изг­лед. Рас­пос­ла­ни чер­ги, јам­бо­лии, ка­пу­ти, ман­ти­ли, по не­кое пар­че об­ле­ка за де­ца, фар­мер­ки, блу­зи, ко­шу­ли, а вед­наш до нив и шка­фо­ви, еле­мен­ти за куј­на, ма­сич­ки, ва­зи, раз­ни дру­ги пред­ме­ти за до­мот.
- Са­мо што ќе до­не­се­ме нов ме­бел, вед­наш има­ме по­се­ти. Ква­ли­тет­ни­те пар­чи­ња мно­гу бр­зо се рас­про­да­ва­ат. Не ре­тко се слу­чу­ва да мо­же­ме да по­ну­ди­ме и ан­ти­кви­те­ти – ве­ли Ни­ко­ла.
По­ка­жу­ва еден пре­кра­сен дво­ен кре­вет од ма­сив­но др­во со брон­зе­ни де­та­ли вдлаб­на­ти во изра­бо­тка­та
- Кре­ве­тот чи­ни 600 евра. Не мо­же­ме да го про­да­де­ме за­тоа што на на­ши­те му­ште­рии им е скап, но под оваа це­на, пак, не мо­же­ме да оди­ме, пог­лед­не­те ка­ков ква­ли­тет е - уве­ру­ва Ни­ко­ла со тон на иску­сен тр­го­вец.
Сфа­ќа­ме де­ка мно­гу до­бро знае кои пар­чи­ња ме­бел ко­ја це­на тре­ба да ја има­ат и зо­што ин­си­сти­ра на со­од­вет­на це­на. Од тие па­ри пла­ќа­ат сме­тки, на­ба­ву­ва­ат хра­на и по­треб­ни средс­тва за функ­ци­о­ни­ра­ње на Цен­та­рот и на лу­ѓе­то што жи­ве­ат та­му до­де­ка ја по­ми­ну­ва­ат про­гра­ма­та за над­ми­ну­ва­ње на за­вис­но­ста.
- Си­те ние ов­де сме до­бро­вол­но вклу­че­ни, не зе­ма­ме пла­та и не го гле­да­ме ова ка­ко ра­бо­та. Ту­ка сме да по­мог­не­ме до­кол­ку не­кој се ре­ши да дој­де и да би­де­ме со не­го ко­га е во ап­сти­нен­ци­ја. По­тоа, отка­ко кри­за­та ќе за­вр­ши, ну­ди­ме ан­гаж­ман – да го по­пол­ни вре­ме­то со ко­рис­на ра­бо­та, ко­ја, пак, ни по­ма­га да ја одр­жи­ме ор­га­ни­за­ци­ја­та – об­јас­ну­ва и до­да­ва де­ка да­ва­ат под­др­шка, хра­на, про­стор за до­му­ва­ње, хи­ги­е­на и си­те по­треб­ни сег­мен­ти.
Штом ќе се на­фа­тат да би­дат дел од Цен­та­рот, учес­ни­ци­те во оваа про­гра­ма се об­вр­зу­ва­ат да не ко­ри­стат дро­га и ал­ко­хол. Си­те што се та­му го по­ми­на­ле исти­от пат, а овој на­чин на над­ми­ну­ва­ње на за­вис­но­ста се по­ка­жал ефи­ка­сен, па за­тоа го про­мо­ви­ра­ат.
- За­вис­но­ста ја над­ми­ну­ва­ме без при­тоа да ста­не­ме за­вис­ни на дру­ги, за­мен­ски ле­ко­ви. Ов­де дој­дов на 19 го­ди­ни. Отка­ко се из­ле­ку­вав, ре­шив да оста­нам за да мо­же мо­е­то искус­тво да го спо­де­лам со дру­ги лу­ѓе на кои им е по­треб­на по­мош. За­тоа сум ов­де, да мо­жам да да­дам при­мер, уте­ха. Точ­но знам ка­ко им е на си­те би­деј­ќи сум го по­ми­нал исто­то. Знам ко­га е нај­те­шко­то, нај­го­ле­ма­та кри­за и знам ка­ко мо­же да ја над­ми­нат. Ов­де се чув­ству­вам де­ка сум од пол­за, де­ка пра­вам не­што што вре­ди. Ов­де се гле­дам и во ид­ни­на  – ве­ли Ни­ко­ла.


Ра­бо­тил­ни­ца ка­ко ап­те­ка – сè си има свое ме­сто
Ра­бо­тил­ни­ца­та ка­де што го ре­па­ри­ра­ат ме­бе­лот е на кат. Про­сто­рот е го­лем, чист и сту­ден, изг­ле­да ка­ко да сте во ап­те­ка. Се­кое пар­че алат, се­кое шраф­че си има свое обе­ле­жа­но ме­сто. Мом­ци­те од „Ре­то на­деж“, освен ме­бел, по­пра­ва­ат и бе­ла тех­ни­ка и се­па­ри­ра­ат от­пад од се­кун­дар­ни су­ро­ви­ни. Гле­да­ме ку­пи­шта сто­ло­ви, фо­тел­ји, ста­ри фри­жи­де­ри, а ед­но пар­че со ре­тро­изг­лед ни го за­др­жу­ва вни­ма­ни­е­то.
- Се­га се мо­дер­ни фри­жи­де­ри со ва­ков ди­зајн. Ако мо­же­те да го ре­па­ри­ра­те, ќе из­ва­ди­те до­бра па­ра од не­го – им ве­ли­ме на Ни­ко­ла и на Бла­гој­че, а тие се нас­мев­ну­ва­ат.
- Со ова што го ра­бо­ти­ме, освен што со­би­ра­ме па­ри, има и дру­га по­зи­тив­на ра­бо­та што ни е мно­гу важ­на. Со тоа што сме по­сто­ја­но ан­га­жи­ра­ни и ра­бо­ти­ме, вре­ме­то ни е ис­пол­не­то, точ­но зна­е­ме ко­ја об­вр­ска ко­га ја има­ме. Ту­ка по­стои дис­цип­ли­на и тоа си­те го по­чи­ту­ва­ме. До­кол­ку не­кој од учес­ни­ци­те про­ја­ви жел­ба, мо­же да на­у­чи ва­ков тип ра­бо­та и тоа да му е ко­рис­но и ко­га ќе из­ле­зе од Цен­та­рот – об­јас­ну­ва Чу­лев­ски.
Освен ре­па­ри­ра­ње ме­бел, ус­лу­ги­те на „Ре­то на­деж“ вклу­чу­ва­ат и се­ле­ње, се­че­ње, ко­се­ње, пер­е­ње, обез­бе­ду­ва­ње транс­порт на сто­ка. До­де­ка сме кај нив, те­ле­фо­нот на Ни­ко­ла по­сто­ја­но ѕво­ни. Од ка­де ин­те­ре­сот, ка­ко доз­на­ва­ат?
- Им при­ста­пу­ва­ме лич­но на за­вис­ни­ци­те, а де­ли­ме и фла­е­ри до оваа на­ша цел­на гру­па. Има­ме и ин­фор­ма­ции за на­ши­те ус­лу­ги. Нај­до­бри­те пре­по­ра­ки се се­ко­гаш од чо­век на чо­век, та­ка се слу­ша за на­ша­та ра­бо­та, има­ме мно­гу за­до­вол­ни со­ра­бот­ни­ци – об­јас­ну­ва Бла­гој­че.
Пе­рез, пак, об­јас­ну­ва де­ка ус­пе­ва­ат са­ми да се фи­нан­си­ра­ат, а ре­дов­но оста­ва­ат и ле­то­ци за про­ши­ру­ва­ње на ин­фор­ма­ци­и­те:
- До­кол­ку не­кој са­ка да по­мог­не или да до­ни­ра, ние оди­ме со наш пре­воз и го пре­зе­ма­ме ме­бе­лот, па тоа ни по­ма­га да оп­ста­не цен­та­рот и да ги по­крие тро­шо­ци­те што ги има. Ва­ка ра­бо­ти­ме ве­ќе де­вет го­ди­ни.
Во мо­мен­тов „Ре­то на­деж“ функ­ци­о­ни­ра со двај­ца вра­бо­те­ни во про­дав­ни­ца­та, а има­ат и не­кол­ку во­лон­те­ри, кои им по­ма­га­ат на лу­ѓе­то што се со­о­чу­ва­ат со за­вис­ност и кои ра­бо­тат со ме­бе­лот.
- Ми­си­ја­та ни е да им да­де­ме до зна­е­ње на гра­ѓа­ни­те де­ка има из­лез од за­вис­но­ста. Са­ка­ме да до­пре­ме до нив со со­вет да го оста­ват овој проб­лем и да поч­нат нов жи­вот. За нас е ус­пех ко­га не­ко­ја лич­ност што би­ла дел од овој цен­тар, се тру­де­ла, го оста­ви­ла проб­ле­мот и де­нес жи­вее убав жи­вот – ре­че Пе­рез.
Пла­но­ви­те им се дви­жат и во на­со­ка на зац­вр­сту­ва­ње на јав­на­та свест за пре­вен­ци­ја, ка­ко и за по­пу­ла­ри­зи­ра­ње на цен­та­рот и на не­го­ва­та ра­бо­та, па Пе­рез об­јас­ну­ва де­ка се фо­ку­си­ра­ат на да­ва­ње ин­фор­ма­ции и во дру­ги гра­до­ви во зем­ја­ва.
- Ко­му­ни­ци­ра­ме со лу­ѓе што има­ат проб­лем со за­вис­ност или, пак, со нив­ни бли­ски. Са­ка­ме и да на­пра­ви­ме три­би­на за пре­вен­ци­ја од дро­га, а пла­нот ни е ова да го ра­бо­ти­ме во учи­ли­шта, до­мо­ви, се­ка­де ка­де што ќе нè по­ка­нат – ве­ли тој и до­да­ва де­ка за­бе­ле­жал де­ка во зем­ја­ва за­вис­но­сти­те се сè уште та­бу-те­ма, а проб­лем е ко­га не се ра­бо­ти на нив­но ре­ша­ва­ње.


Со­се­ди­те им се пр­ви му­ште­рии
Од „Ре­то на­деж“ спо­де­лу­ва­ат де­ка ко­га го отво­ри­ле цен­та­рот и про­дав­ни­ца­та во Ба­тин­ци, се­ла­ни­те се пла­ше­ле од нив.
- Си ве­леа, „што ќе пра­ви­ме, нар­ко­ма­ни до­а­ѓа­ат ов­де“. Но, отка­ко ви­доа кој е на­ши­от на­чин на ра­бо­та, отка­ко нè за­поз­наа, се­га има­ат дру­го мис­ле­ње. Кај нас сè е чи­сто, мир­но, ние мно­гу им по­ма­га­ме на со­се­ди­те. Тие се на­ши­те пр­ви му­ште­рии. Најм­но­гу ни ку­пу­ва­ат, им пер­е­ме те­пи­си, се­че­ме др­ва, тре­ва... - об­јас­ну­ва­ат од „Ре­то на­деж“.