„Агеласт“ поткаст: автентичност и балкански отпор против површноста на дигиталната ера

Создадено од Маја Раванска

05/07/2025

On 05/07/2025

Време на читање: 7 минути

Тимот на поткастот „Агеласт“ гостуваше оваа пролет во Скопје, во рамките на активностите на медиумот „Анекта“. Искористивме ретка прилика да поразговараме со луѓето кои стојат зад овој исклучително квалитетен медиумски производ.

„Агеласт“ е предводен од Галеб Никачевиќ, популарен новинар и водител, кој за „Лице в лице“ раскажува зошто верува дека медиумите не се само бизнис, туку културна, општествена и човечка должност. Tој останува љубопитен, внимателен и бескомпромисен во потрагата по длабочина.

Што се медиумите денес?
Маркетиншки платформи, каде што вестите се мерат во кликови, а вистината е само уште една категорија во Excel?
Како да „не нè боли уво“ за тоа што ни пласираат центрите на моќ?
Зошто е важно единственото тргување да биде со цел да се добие битката за стварноста?

Во морето од овие (и некои други, ама ај да не го „тупиме“) прашања, се појавуваат гласови кои пркосат на шаблонот. За мене, и за многумина на овие простори меѓу наважните такви гласови е популарниот српски поткаст „Агеласт“. Предводен од Галеб Никачевиќ, во овие шест години „Агеласт“ е на вистинската страна на раскажувањето приказни. Од студентските и граѓански протести во Србија, храброто отворање простор за активисти, новинари и уметници кои ретко добиваат микрофон во меинстрим медиумите, па сè до разговори за менталното здравје, патријархатот, образованието, нееднаквоста, историските наративи или дехуманизацијата на Палестина, „Агеласт“ не само што информира и едуцира, туку и вознемирува кога е потребно. И тоа е важно. Кога многумина се кријат зад неутралноста, овој поткаст избира страна – страната на граѓаните.
Така и прерасна во платформа која не продава сензации, туку отвора разговори кои траат со часови, а се слушаат со денови.

Иако социјалните мрежи и интернетот ни дозволуваат да сме информирани, живееме во голема медиумска криза и кревка демократија. Пазарната логика ја диктира содржината. Не треба да „цртам“ зошто во вакви околности, независните креатори на медиумски содржини ни се потребни, „како вода за чоколадо“.

„Агеласт“ носи ретки искри на автентичност. Не нуди лесни одговори. Не влегува во трка со алгоритмите. Но, ја задоволува човечката потреба за раскажување, за приказна. Поттикнува љубопитност. И, докажува дека публика која сака да „нурне во длабокото“ – има!

Тоа, за мене е повеќе од доволно.

Прочитајте повеќе во нашето интервју со Никачевиќ кое раскажува зошто автентичниот глас не се купува, туку се гради.
Епизода по епизода, прашање по прашање.

Во време кога културните и медиумските хоризонти сè повеќе стеснуваат, каква е улогата на независните креатори на медиумски содржини, како вашиот поткаст?

Хоризонтите, всушност, не се стеснуваат. На некој чуден начин тие се шират повеќе од кога било досега. Можностите за избор се рекордно високи, безбројни. Проблемот повеќе не е во ширината на замавот, туку во длабочината на нурнувањето.

Не се задржуваме на темите доволно долго за да ги разбереме, ако не целосно, тогаш барем до степен потребен за да донесеме информирани одлуки и да создадеме претстава за себе и за светот околу нас. Свесно или несвесно, ќе ја создадеме таа претстава. Но, проблемот е што таа ќе остане на површината. Како што се случува со популистичките „решенија“ кои нудат едноставни одговори на сложени прашања. Ова предизвикува домино ефект што не знаеме како да го запреме.

Но, што значат независните медиуми денес? Многу е важно да се разберат бизнис моделите за да се донесе информирана одлука. Гледаме колку е тешко да се биде независен. Потоа, како да им го објасниме тоа на луѓето, ако, како што видовме во првиот дел од овој непотребно долг одговор, немаме длабочина, не нурнуваме доволно длабоко?
Немаме доволно заинтересирани луѓе кои ќе вложат труд и време. Тие воопшто не се чувствуваат удобно да разберат и расветлат некое прашање доволно, за да можат да го разберат, наместо само да го „запечатат“ своето убедување и да продолжат понатаму.

Да, независните медиуми се поважни од кога било досега, но токму затоа ги има сè помалку и помалку и станува сè потешко да ги држат главите над водата. Ќе видиме што ќе носи утре.

„Проблемот повеќе не е во ширината на замавот, туку во длабочината на нурнувањето“

Судејќи по гледаноста на вашиот поткаст, гладни сме за содржини што не се нужно дневно-политички, туку се длабоко човечки. Како можат медиумите за луѓе да преживеат, а да не останат „гладни и жедни“? Каде е решението?

Во моментот кога повторно ќе разберат дека потребата за култура е насушна потреба. Исто како потребата за вода, храна, кров над главата или правото на работа и на слобода. Кога ќе сфатат дека мерливоста на кликови не е мерка за квалитет. Колку и да звучи застрашувачки, парите не се единственото мерило за успех. За жал, немаме начин да измериме други важни аспекти и затоа не можеме да ги вреднуваме. Поради тие (дигитални) алатки ги загубивме уредничките политики и уредничките позиции. На нивно место донесовме менаџери. Така го добивме медиумскиот екосистем што го имаме денес.

Но љубопитноста на човечкиот дух отсекогаш била тука, никогаш не исчезнала. Само ни се чинеше дека е заминала, бидејќи никој не ни се обраќаше на таков начин. Тоа е оној побавниот пат, кој ги покажува своите плодови само со текот на времето. Тоа време не трае еден мандат и нема гаранции за брз обрт на капиталот. Тоа мора да биде нешто во кое верувате, за да имате мотивација да почнете. Се плашам дека во медиумскиот свет има сè помалку луѓе кои веруваат во тој начин и се подготвени да ја живеат филозофијата што ја проповедаат.

Многу медиуми пропуштија клучна трансформација. Дури и денес, се чини, сме во најдлабоката криза досега. Медиумите повеќе не му служат на јавниот интерес, туку на центрите на моќ, кои и да се тие. Каква е иднината на медиумите според вас? Какви медиуми заслужуваме како цивилизација?

Медиумите не пропуштија клучна трансформација, туку дозволија форматизација која целосно ги уби. Системите што постоеја до неодамна, како што сега гледаме, постоеле со причина. Но, недостатокот на медиумска писменост кај мнозинството од населението доведе до тивко и незабележливо уништување на овие структури. Целта беше да се расчисти патот за побрза капитална добивка.

Сега сме на нова, уште поголема и поопасна раскрсница каде, се чини, јасно покажуваме дека ништо не сме научиле од претходното искуство на големите дигитални платформи како што се социјалните мрежи и нивната клучна улога во трансформацијата на глобалното општество. Таа раскрсница е развојот на алатките за вештачка интелигенција, во бизнисот, културата, науката, но и во природата на човечките односи. Од ден на ден нашиот свет драматично се менува. Ние не покажуваме знаци на отпор, ниту на разбирање за големината на проблемот.

Како да се остане автентичен во медиумскиот простор без бркање кликови, алгоритми и сензации?

Прво мора да им се одолее. Ако не ја разбирате природата на проблемот, тоа е многу тешко. Тие навистина изгледаат како добри и лесни решенија. Знаеме дека доброто и лесното речиси никогаш не е добр, ниту лесно. Потоа треба да го пронајдете вашиот глас. Автентичноста треба да биде само природна последица од следењето на тој пат, а не стратешки планирана кампања. Како што ми рече некој еднаш: „Потребни се само 20 години работа за да се постигне успех преку ноќ“.

Во време кога распонот на внимание станува сè пократок и пократок, зошто луѓето сè уште избираат да слушаат поткасти што траат по неколку часа?

Вниманието не е нужно кратко, туку се губи во некои сегменти, но се добива во други. Тоа е премногу нов феномен за какви било конкретни и конечни заклучоци. Форматите како поткастите се појавија и одговорија на новосоздадената потреба во време кога не се консумираше никаква содржина. И тоа ни го донесоа паметните телефони, односно технолошкиот развој и достапноста. Интернетот, апликациите и паметните телефони сега ни го пополнија времето помеѓу обврските, како што е патувањето до работа, пешачењето, трчањето, патувањето или домашните работи. Така луѓето создадоа некои нови навики. Во овие околности, поткастите имаа добра почетна позиција. Луѓето повеќе не доаѓаат кај нас, туку ние кај нив. Оние што го разбраа тоа еволуираа. Оние што не го разбраа, се во криза.

Вашата работа е водена од постојана љубопитност. Како го одржувате во живот по 280+ епизоди?

Тоа можеби делумно се одговара во прашањето за автентичноста – едноставно таков сум јас. Не вложувам никаков посебен напор да бидам заинтересиран за нешто, едноставно се случува. Но, токму денес размислував за уште еден феномен; Мислам дека ја имам таа способност, токму затоа што немам никаков талент. Не сум се пронашол себеси во ништо и не чувствувам „обврска“ да развивам било што за да избегнам неуспех. Затоа сум потполно слободен да се движам низ која било сфера од животот и да останам во неа колку што сакам. Бидејќи кога ќе заминам не е голема работа, не бев особено талентиран за тоа во секој случај, што и да беше во тоа време. И така, со текот на времето, моето патување низ разни феномени стана дел од мене – постојана состојба на патување.

Колку е важно денес да останете вечен ученик, дури и кога сте во позиција да бидете глас на влијание?

Тоа отсекогаш било важно и ќе биде, сè додека човекот е жив. Постои можност, всушност, тоа да е единствената мерка за живеење. Кога престануваме да се менуваме, учиме и се развиваме, дали навистина живееме? Не знам, можеби да, но можеби и не.

Често зборувате за нашиот „уникатен културен простор“ на Балканот. Но, како можеме дополнително да го развиеме овој простор, така што ќе ни донесе конкретни придобивки за помладата генерација граѓани, кои не го доживуваат на овој начин?

Мораме да почнеме од некаде. Нашите општества преживеале секакви работи, но еве го клучот – тие преживеале. Тие не исчезнале. Технологиите, какви и да се, ни донесоа ново единство и обединување. Тоа значи дека културниот простор, без оглед на политичките околности, не се променил. Човечките потреби се исти, културниот простор е ист. Тоа значи дека потенцијалот за создавање идентитети што можат да ни донесат подобри времиња е сè уште присутен. И сè додека веруваме во тоа, надежта живее со нас. Или барем се надевам така.

Кои се Хакуми мајсторите за вас – луѓе кои буквално го ресетираат вашиот поглед на светот преку разговор, а кои сè уште не седнале пред микрофоните на „Агеласт“?

Никогаш не го знам тоа, бидејќи не можам да формирам мислење за работи за кои дури и не знам дека постојат. Само се обидувам да бидам отворен и да дозволам работите да си дојдат по себе. На пример, пред некој ден за прв пат во животот слушнав за еден југословенски субкултурен феномен наречен „YU-MEX“. Тоа е музички израз од 1950-тите и 1960-тите години во Југославија кој ја комбинираше мексиканската традиционална музика, како што се маријачи, со нашите мотиви и текстови. Потполно лудило! Па ги откривам овие луѓе, исто како и темите – така што сум отворен кога ќе налетам на нив.