Млади македонски автор(к)и наградени во регионалниот избор „Штефица Цвек“ за ангажирана феминистичка и квир книжевност

Добитничките и добитниците на вториот по ред регионален книжевен избор „Штефица Цвек“ беа прогласени деновиве, во рамки на книжевниот фестивал „Крокодил“ во Белград.

Сега, кога сите недоумици се испеглани и критичките шевови зајакнати, жири-комисијата на „Штефица Цвек“ ги додели признанијата на следните седум автор(к)и, набројани по азбучен ред:

Ана Аврамовска, Водни тела (роман, Паблишер, 2022)
Дуња Матиќ, Мировање (роман, В.Б.З., 2022)
Маја Солар, А хтела сам (збирка поезија, Енклава, 2022)
Оља Савичевиќ Иванчевиќ, Лијета с Маријом (роман, Фрактура, 2022)
Селма Асотиќ, Реци Ватра (збирка поезија, Buybook, 2022)
Стефан Алијевиќ, Вечерен автобус (збирка раскази, Или-Или, 2022)
Желимир Периш, Грација од чемпреса (збирка раскази, OceanMore, 2022)

Првиот круг од жири-комисијата беше во состав: Ана Фазекаш, Ања Томљеновиќ, Дара Шљукиќ, Мања Величковска и Милица Улемек.

Врз основа на собраните предлози од регионалната книжевна заедница, во која учествуваа 130 писател(к)и, критичар(к)и, новинар(к)и, беа номинирани 131 книга. Од нив, во прелиминарниот избор направен од првата жири-комисија се најдоа 24 дела од Црна Гора, Босна и Херцеговина, Хрватска, Македонија и Србија.

Вториот круг на жири-комисијата беше составено од книжевните критичарки и бунтовни читателки Грација Атанасовска, Ивана Дражиќ и Маја Абаџија. Тие ги издвоија горенаведените седум наслови како најзаслужни да го понесат името на познатата хероина на Дубравка Угрешиќ од романот Штефица Цвек во челустите на животот. Станува збор за книжевни текстови кои на вистински бунтовен начин обработуваат феминистички и квир теми.

Фондот за стипендии за признанието „Штефица Цвек“ исто така го создаде регионалната книжевна, културна, феминистичка и активистичка заедница преку кампања за краудфандинг која траеше 46 дена и собра вкупно 2.162,45 евра, солидарно донирани од вкупно 94 луѓе и организации. Во основањето на оваа стипендија учествуваше и PEN International, кој за потребите на фондот донираше 600 евра. Паричната награда ќе биде подеднакво поделена меѓу добитничките/добитниците.

Овогодинешниот избор е по иницијатива на регионалната мрежа книжевни критичарки „Бунтовни читателки“, а во соработка со партнерите Kulturtreger/Booksa (Хрватска), ПЕН центарот во Босна и Херцеговина и Коалиција МАРГИНИ (Македонија).

Во продолжение следуваат кратките образложенија од вториот круг на жирито во кое членуваа Грација Атанасовска, Ивана Дражиќ и Маја Абаџија.

Ана Аврамовска, Водни тела (Паблишер, 2022)

Ана Аврамовска е млада писателка чиј прв роман успешно ја обработува темата на актуелната (локална) еколошка катастрофа, тематизирајќи ги проблемите со загадениот воздух и со губењето на значајните природни предели во нејзиното родно Куманово. Преку своите протагонист(к)и таа ја нагласува важноста на пријателството и на взаемната грижа, кои неминовно ја надминуваат средината во која живеат. Оваа екокритичка перспектива, со доза магичен реализам, е редок пример во современата регионална книжевност и е вистинско освежување за македонската – и пошироко – екс-југословенската и балканската книжевна сцена.

Дуња Матиќ, Мировање (В.Б.З., 2022)

Токму кога помисливме дека во поплавата од автофикција што настана во книжевните простори во регионот нема повеќе изненадувања, наидовме на книгата Мировање на Дуња Матиќ: автентично раскажана приказна за растењето, созревањето и опстанокот на хероината за која работата е сè што постои, а сепак не успева да живее од неа. Миленијалското женско искуство овде е претставено непретенциозно, во серија епизодни цртички кои ги опишуваат семејните, љубовните и пријателските односи, но и болеста, класните превирања, културните политики, идеолошкото и политичкото наследство, сето тоа со јасна критичност, но и со несомнена раскажувачка вештина.

Маја Солар, А хтела сам (Енклава, 2022 година)

Поетско-прозен експеримент, песна, поема во проза, роман во стихови – како и да ја наречете книгата оваа книга, за неа треба да се зборува и пишува што е можно повеќе бидејќисе работи за исклучително храбар и вешт писателски потфат! Во стихови и во прони дневнички записи, на јазик кој е мешавина од екавица и ијекавица, и поетичен и политичен, Солар ја запишува несоницата, љубовта, тегобноста, сексот, општествената нееднаквост и материјалната несигурност – ангажирано, еротично и неверојатно вешто и заводливо, токму онака како што посакуваме да читаме за тие теми.

Оља Савичевиќ Иванчевиќ, Лијета с Маријом (Фрактура, 2022)

Ова е феминистички роман во полна смисла на зборот, па оттаму многу читател(к)и веројатно воопшто не ги изненадува фактот што се најде во годинешниов избор. Во средиштето на романот е односот меѓу мајката и ќерката, така што фокусот е ставен на женските приказни и судбини, на генеалогија и историјата на жените, која често е избришана и неважна во споредба со „големата“ и „важна“ машка историја. Поради исклучително важните теми кои, да нагласиме, во романот се третирани со многу нежност, хумор и емпатија, овој роман без изненадување, но со гордост го вклучивме во овогодинешниот избор.

Селма Асотиќ, Реци Ватра (Buybook, 2022)

За членовите на двете годинешни жири-комисии, оваа книга беше вистински книжевен настан, поезија која со својот квалитет апсолутно се истакнува во овогодинешната продукција: феминистичка поетска збирка, со нагласена лезбејска перспектива, која се занимава со соочувањето со генерациската траума од војната, што кај Селма е суштински антивоено и антинационалистичко. Никогаш не паѓајќи во замката на општите места, Асотиќ пишува стихови кои се снажни, интимни и колективни, остри и ангажирани онаму каде што треба (и мора!) да бидат. Накратко, оваа книга гори!

Стефан Алијевиќ, Вечерен автобус (Или-Или, 2022)

Ова е одлична дебитантска збирка раскази која комбинира автофикциски и фиктивен наратив. Со јасен и едноставен јазик, Алијевиќ успешно обединува различни теми, почнувајќи од сеќавањата на детството, релацијата на квир момчето со неговите баби, до општествените очекувања за наметнатите родови улоги. Како збирката што напредува, се чини дека добива сè поголем замав и продолжува со потресни приказни кои говорат за насилството и предизвиците со кои се соочуваат ЛГБТИ луѓето, како и другите малцински групи во конзервативните и малограѓанските средини.

Желимир Периш, Грација од чемпреса (OceanMore, 2022)

Се работи за збирка приказни – но какви приказни! Во оваа книга ќе најдете бајки допрени од пипалата на современоста, дистопија со силно сатирично јадро, неизвесна феминистичка утопија… Досетливиот жанровски хибрид секогаш во средиштето на приказните има бунтовни хероини, кои, дури и кога страдаат од машка глупавост/инает/инает, зад себе оставаат неизгаслива искра на идеи за подобар свет. Периш успева да пишува отворено ангажирано, но не и дидактички; ако на овој впечаток ја додадеме очигледна склоност кон неочекувани решенија и игрива иронија, сосема е јасно зошто ова е уште една книга со која Штефица би се гордеела.