Улогата на вештачката интелигенција во дизајнирање инклузивни работни места
Преку користење алгоритми што се фокусираат на вештини, квалификации и на искуство, место на лични мани, ВИ може да им помогне на организациите да изградат
тимови што отсликуваат поширок спектар гледишта и способности. Ова може да доведе до подобро работно опкружување што вклучува различни луѓе, каде што сите
вработени, независно од нивниот социо-економски контекст или различните лични квалитети, имаат еднакви можности за пораст и напредок
Коавтор: ChatGPT
На ChatGPT, платформата базирана на ВИ, ѝ требаа само шест месеци за да стаса до една милијарда корисници месечно.
Исклучително брзиот развој на вештачката интелигенција (ВИ) доведе до значителни промени на пазарот на труд. Отвора можности, додека во исто време го исправува човештвото пред предизвиците што досега биле непознати во неговата историја.
Додека интензивно читаме за неверојатните можности, но и за апокалиптичните сценарија во кои ВИ го презема светот, ретко кој во овој динамичен пејзаж зборува за промените што ВИ може да ги донесе во светот на маргинализираните заедници.
Инклузивноста и еднаквите можности – предизвик и во компаниите
Постојната култура на група во компаниите, динамиката на моќ што не завршува кај динамиката вкоренета во професионалната хиерархија, туку, напротив, допира длабоко во несвесните предрасуди што ги носиме во себе, отсекогаш се првите очигледни пречки кон создавањето работни места што ги вклучуваат сите. Дали овој тренд ќе биде дополнително засилен со можностите што ВИ ги навестува или, пак, напротив, ВИ може да влијае на огранизациската култура и на процесите на некој „магичен“ начин што ќе ги направи похумани веќе недоволно хуманите односи и услови во кои работат нашите сограѓани од маргините?
Корисно е при анализирањето на влијанието на ВИ врз пазарот на труд да почнеме со можните позитивни страни што ќе го донесе феноменот – место да се фокусираме само на заканите.
На капацитетите на алгоритмите на ВИ треба да се гледа како на можен соработник што го зголемува човечкиот потенцијал, а со тоа ги подобрува продуктивноста и ефикасноста во различните индустрии. ВИ може да помогне компаниите да ги редизајнираат операциите преку постигнување оптимум на времето потребно за операциите и со соодветна распределба на работната сила. На овој начин, работните улоги на кои интуитивно гледавме како на единствените можни во некој процес, можат да се трансформираат во други, претходно недостапни улоги, сега засилени со капацитетот на ВИ.
На пример, на фабричката лента, со примена на „роботите соработници“, популарно наречени „коботи“, ефикасноста на работникот на определено работно место може повеќекратно да се зголеми. Коботот може да извршува повторувачки или физички напорни задачи како повторувачко завртување винтови, прицврстување стеги или преместување компоненти од една локација на друга. Сензорите и алгоритмите на „коботот“ можат да обезбедат повратна информација во реално време и така да дејствуваат како „идеален бригадир“ што ги води работниците по оптимален пат кон целта на операцијата. Ова ослободува повеќе време за работникот да го надгледува целиот процес и да извршува други, особено комплексни или нијансирани операции, кои во поголем дел се од „човечка природа“.На овој начин, преку интегрирање на ВИ во операции од повторувачка природа и понизок степен на потребна вештина, целта не е да се заменат работниците, туку да се нагласат нивните способности за да им се обезбеди соодветна, вредна помош во однос на операцијата што ја прават. Овој пристап им овозможува на индивидуите со специфични вештини да останат вработени, а притоа, истовремено, да ја имаат и поддршката од ВИ-технологиите.
Вештачката интелигенција може да ја зголеми способноста на работниците
Од друга страна, ВИ може да обезбеди „водилки“ и повратна информација во реално време на работниците за време на нивните задачи во услужните дејности, транспортот, здравството итн. Во индустријата со храна, ВИ може да донесе иновативни вкусови и техники во кујната зголемувајќи го искуството со вкусот на оброкот и постигнувајќи оптимална цена на оброците во согласност со сезонски достапните артикли по пат на приспособување на рецептите во согласност со сезоната.
Во крајна линија, целта е да се постигне рамнотежа меѓу автоматизацијата и човековото вклучување, преку искористување на ВИ за зголемување на способноста на работниците, подобрување на општата ефикасност и создавање подобро и поодржливо работно опкружување што ги вклучува сите.
Една од потенцијалните предности на ВИ лежи во нејзината способност да се надминат несвесните предрасуди и динамика на моќ во организациите.
Системите на ВИ можат да бидат дизајнирани за да постигнат оптимално субјективно влијание во процесите на регрутација и селекција на новите вработени, што резултира со работници што се мотивирани, се чувствуваат добро на работното место и, според тоа, се полојални на компанијата.
Преку користење алгоритми што се фокусираат на вештини, квалификации и искуство, место на лични мани, ВИ може да им помогне на организациите да изградат тимови што отсликуваат поширок спектар на гледишта и способности. Ова може да доведе до подобро работно опкружување што ги вклучува сите, каде што сите вработени, независно од нивниот социо-економски контекст или различните лични квалитети, имаат еднакви можности за пораст и напредок.
Дополнително, ВИ може да помогне во подигнувањето на свеста и на разбирањето на различните способности кај работниците, вклучувајќи ги и тие со попреченост. Преку обезбедување интелигентни алатки и помагала за помош, ВИ може да придонесе во надминувањето на пречките во достапноста и да овозможи лицата со попреченост успешно да функционираат на работното место. На пример, услуги за преведување и транскрипција можат да им овозможат на лицата со оштетен слух да учествуваат на средби и во дискусии. Исто така, системите со ВИ можат да помогнат со проблемите во движењето олеснувајќи го ангажманот и продуктивноста на лицата со посебни потреби.
Дали вештачката интелигенција ќе ја пасивизира или ќе ја поттикне младата (идна работна) сила?
Сепак, спроведувањето на ВИ на работното место сама по себе не гарантира дека ќе овозможи вклучување на сите. Организациите мораат активно да се соочат со постојните култури и предубедувања за да создадат вистински опкружување што ќе овозможи вклучување. На ВИ треба да се гледа како алатка што го дополнува и го поддржува работникот во донесувањето одлуки, место како на нешто што целосно ќе го замени. Ова бара свесен напор, едукација и оспособување на вработените за ВИ да се разбере низ призма на потенцијалните предности во доменот на поддршка на вклученоста и намалување на предрасудите.
На овој начин го отвораме и, можеби, најважното прашање што се однесува на ВИ и идниот пораст и развој на општеството – преку улогата на младата популација во оваа негова, засега крајно магловита иднина. Дали младите, нашата идна работна сила, ВИ ќе ја пасивизира или ќе ја поттикне да дејствува уште поактивно, поиновативно и покреативно?
Факт е дека интеграцијата на ВИ на пазарот на труд има двоен потенцијал – или активно да ја засили помладата генерација или да ја пасивизира до степен во кој критичното размислување ќе ги изгуби вредностите и атрибутите на прогрес, мотив и иновација – основата за напредокот на човештвото.
Пасивно обезличување
Доколку усвојувањето на вештачката интелигенција не е придружено со сеопфатен пристап што вклучува едукација и засилување на младите во специфичните области што имаат посебна важност, постои ризик тие да станат пасивни корисници на технологиите водени од вештачката интелигенција, место да бидат активни учесници во обликувањето на нивното влијание. Ова може да доведе до зависност од системите со вештачка интелигенција, без целосно разбирање на нивните ограничувања и потенцијални предрасуди.
Од суштинско значење е да се избегне сценарио во кое младите поединци се потпираат само на вештачката интелигенција за донесување одлуки или решавање проблеми, занемарувајќи го развојот на критичното размислување и креативноста.
Активно засилување
Од друга страна, кога е правилно искористена, вештачката интелигенција може да биде моќна алатка што ја охрабрува помладата генерација да презема предизвици и да ги поместува границите на иновациите. Со обезбедување пристап до програми за образование и обуки поврзани со различните аспекти на вештачката интелигенција, младите поединци можат да ги развијат вештините потребни за ефективно користење на овие напредни системи. Тоа вклучува разбирање на алгоритмите, етиката и можното општествено влијание на апликациите за вештачка интелигенција.
Со ова знаење младите ќе можат активно да се вклучуваат во новите технологии базирани на ВИ инкорпорирајќи ги во својата работа на одговорен начин и поттикнувајќи позитивни промени.
За да се осигури дека вештачката интелигенција ги засилува, а не пасивно ги заслабнува младите поединци, образовните институции и организации мора да дадат приоритет на вештините за критично размислување и нешто што би можеле да го викаме „ВИ-писменост“.
Ова вклучува интегрирање теми поврзани со вештачката интелигенција во наставните програми, нудење програми за обука и поттикнување средина што поттикнува експериментирање и истражување. Со подготовка на помладата генерација со потребните вештини и знаења, младите луѓе може да станат проактивни актери во обликувањето на иднината на работата во општество коуправувано од вештачка интелигенција.
Партнерско создавање или креативно партнерство
Погодувате, овој текст е напишан со помош на ВИ. Неколку рефлексии од „авторот“.
Додека работев, тешко се навикнував на фактот дека работната задача ја завршив во екстремно краток временски рок. Самиот факт дека и првата напишана верзија можеше да отиде до кај уредникот со мала редактура од моја страна наиде на силен отпор од мојот рационален ум.
„Што, толку? Ова си го сработел денес? Пет минути, еј…“ Ова е една од забелешките што најмногу ме изненади во однос на „новиот процес“.
Еве како, всушност, течеше пишувањето.
Текстовите (а особено тие на „Лице в лице“) бараат прилично многу време за пишување, а потоа и за проверка и полирање на фактите во текстот, тонот, конструктивноста итн. Првата верзија на овој текст ја добив за 30 секунди, откако потрошив три минути на „промптот“ со кој ја објаснив намерата на текстот, природата на списанието, очекуваната целна група читатели и дополнителните теми што ми беа понудени од страна на уредникот на „Лице в лице“.
Image by frimufilms on Freepik
Следната верзија ја добив во следните 30 секунди, откако инвестирав дополнителни пет минути да „допрашам“ и укажам на соодветна „резолуција“ за некои од фактите што алгоритмот ми ги понуди во текстот. Во следната комуникација укажав на сумирање на текстот во пократок, појасен текст без повторувања на различни тези и претпоставки. Целосно една минута.
Притоа, читањето на текстот зеде толку време колку што зема читањето. Но, од овој факт, се појави и едно чувство на „несоодветноста на форматот“. Личеше дека алгоритмот има многу да ми каже и дека и самиот се цензурира во однос на должината и на обработката на текстот. Како да беше поподготвен за интервју во кое би можел да ми ги погоди намерите зад прашањата. Вака, мораше да даде прототип на понудените одговори.
Конечно, на алгоритмот му понудив два други текста што сум ги напишал порано за „Лице в лице“ на сосема други теми. Едниот беше на тема „блокчејн“ а вториот за методологијата што ја користиме и во социјалното менторство, „Теорија У“.
„Колегата“ ги анализираше двава текста и препозна дека: 1) јазикот што го користам е дескриптивен, 2) внесувам лични рефлексии и анегдоти за да истакнам поента, 3) користам неформален, конверзациски јазик, тон и елементи на хумор и, конечно 4) сум користел нешто што тој го нарече „интертекстуалност“, односно во текстовите реферирам на надворешни настани, неврзани за темата, за да донесам поенти со практична примена на заклучоците.
Потоа „го замолив“ да ја препише последната верзија од текстот за ВИ и да ја приближи до заклучоците што ги донел за моето пишување, за текстот „повеќе да личи на мене“. Погреши. Не ми се допадна резултатот. А јас не сакав да инсистирам за да не влезам во временска рамка во која и без „колегата“ ќе го завршев текстот.
Хм, да… Текстот вака помалку лични на мене, му недостига(м) како тон, хумор и присутност, така да се изразам, но го завршив во рекорден рок и сега можам да се фатам со други обврски… Или да испијам пиво.
Како заклучок, онаа хуманоидна ВИ ми помогна да го изместам својот „референтен систем“ во однос на времето потребно за извршување на задачата. Притоа, количеството на донесените информации, широчината со која ѝ пристапи на темата, отворените прашања и вклучувањето на аспекти (перцепции) од кои „го виде феноменот ВИ и инклузивните работни места“ беа апсолутно надвор од лигата во која мојата аналитичност може да се натпреварува.
Забележав дека ова може да ме направи „паметен, елоквентен, ерудиран“ во изразот, но, и помрзлив и помалку аналитичен, може да ме занишка во комфорот на „глобалното знаење“, кое ми е сега на само на еден клик од артикулација во текст или друг вид комуникациски израз.
Исто така, забележувам дека попрво би си го заштеТил времето, кое, инаку, би го потрошил на читање и на анализа на различни текстови, али еве сега гледам дека тајпото во „заштетил“ можеби и не е случајно… Заштеденото време ќе има смисла САМО ако не го потрошам на пиво, инаку ќе е „заштетено“, туку на нешто поцелисходно, во овој случај, на нешто похумано.
По одлуката да не се впуштам во трошење време за повторно уредување за текстот да го добие личниот печат на Нешко, очигледно ме „полази јанѕа“ дека нешто губам и покрај тоа што, неспорно, многу добив со користењето на ВИ.
Мислам дека оваа рефлексија со која го продолжувам текстот „на колегата“ е одраз на борбата во мене да превлада човечкото и покрај „неодоливиот шарм на интелектуалната буржоазија“ што модерно ќе ја викаме вештачка интелигенција.
Фотографии: Freepik
