ИДНИНАТА НА РАБОТНИТЕ МЕСТА Е ЧОВЕКОЦЕНТРИЧНА

Авто­ма­ти­за­ци­ја­та, во тандем со економската криза предизвикана од пандемијата на ковид–19, пре­диз­ви­ку­ва двојна главоболка за работниците во светот.
Ка­ко што предупредува извештајот  за иднината на работните места, изработен од Светскиот еко­ном­ски форум (СЕФ / WEF), како дополнение на актуелните проблеми на работната си­ла што ги предизвикува изолацијата на голем број светски економии, прифаќањето нови технолошки ре­ше­ни­ја во компаниите веќе до 2025 година во голема мера ќе ги трансформира задачите, ра­бот­ни­те места и вештините.
До 2025 година, според СЕФ, времето поминато на тековни задачи во работниот процес ќе би­де еднакво меѓу луѓето и машините, a 43 проценти од анкетираните претпријатија планираат да го намалат бројот на вработени поради технолошките промени. Значителен дел од ком­па­ни­и­те, исто така, во следните пет години очекуваат да ги променат своите локации, вред­нос­ни­те синџири, како и бројот на вработени поради фактори што немаат врска со технологијата.
Но, бројот на загубени работни места ќе биде надоместен, па и надминат со бројот на ра­бот­ни­те места на иднината што ќе се создадат допрва. Тоа што загрижува во моментов е  што соз­да­ва­ње­то нови работни места забавува, додека губењето на веќе постојните работни места за­бр­зу­ва. 

Во отсуство на проактивни напори, нееднаквоста само може да расте поради двојниот ефект од технологијата  и рецесијата поради пандемијата. Работните места во делот на ни­ско­ква­ли­фи­ку­ва­ни­те позиции, кои се и најслабоплатени, потоа жените и помладата работна сила, се нај­сил­но погодените категории во досегашната фаза на економска рецесија. Како што вели СЕФ, ако се спореди ефектот на светската финансиска криза од 2008 година врз работниците со по­ни­ски квалификации со ефектот од кризата предизвикана од ковид–19, влијанието денес е мно­гу позначајно и сѐ повеќе ја продлабочува постојната нееднаквост.

Кон­сул­тант­ска­та куќа „Мекинси“ како најзагрозени работни места во следниот период ги иден­ти­фи­ку­ва продажбата и трговијата, каде што само во Европа се очекува да бидат загубени 5,4 ми­ли­о­ни работни места. Следува секторот индустриско производство, со процена на 4,26 ми­ли­о­ни загубени работни места, а на трето место е администрацијата и услугите со 3,25 ми­ли­о­ни работни места. Најбезбедни ќе бидат вработените во секторот финансии и осигурување, ка­де што се очекува да бидат укинати „само“ 600 илјади работни места на европскиот континент.

Да се искористи потенцијалот на социјалното претприемаштво

Си­те овие наоди упатуваат на заклучок дека без заеднички ангажман на повеќе засегнати стра­ни – државите, компаниите и граѓанскиот сектор – иднината на милиони работници на пла­не­та­ва станува позагрозена отколку што може да замислиме во моментов.

Од­го­во­ри­те на прашањата како да се соочиме со овие предизвици, како да се заштитат нај­ран­ли­ви­те категории работници загрозени од технолошкиот напредок и економскиот ефект пре­диз­ви­кан од пандемијата, беа побарани и на четвртиот Форум на добри компании што се одр­жа неодамна, за првпат на интернет, во организација на Асоцијацијата за истражување, ко­му­ни­ка­ции и за развој „Паблик“ и на Германското друштво за меѓународна соработка  – ГИЗ.

По­го­лем фокус кон социјалното претприемаштво е еден од начините за надминување на овие проб­ле­ми, смета вицепремиерот за економски прашања во македонската влада, Фатмир Би­ти­ќи, кој имаше чест да го отвори Форумот.

– Ве­ру­вам дека светската економија ќе има сериозно поместување кон социјалната економија, ка­де што центарот на вниманието ќе им припаѓа на општествено одговорните компании, тие што работат за добро на општеството, а кои преку генерирање профит создаваат и можности од голема важност за ранливите групи – истакна Битиќи.
Тој додаде и дека владата, преку националниот совет за одржлив развој, ја потврдила за­лож­ба­та за спроведување на Агендата 2030 година на Обединетите нации и ја истакнува важноста за стабилна интеграција на целите за одржлив развој во националните стратегиски документи и во локалните планови.

– Го препознаваме големиот потенцијал на социјалното претприемаштво и сме подготвени да го приспособиме нашиот систем за нови идеи и нови начини на создавање бизнис со цел да из­гра­ди­ме инклузивно општество – рече Битиќи.

ИКЕА и „Декатлон“ зборуваат за нови начини на водење бизнис

Ед­на од главните говорници на Форумот, Ен Софи Гунарсон, одговорна за нови партнерства и со­ра­бо­тки во шведскиот гигант ИКЕА, зборуваше како партнерствата меѓу иницијативите за со­ци­ја­лен бизнис прават општо добро. Таа истакна дека преку овој тип партнерства компанијата соз­да­ла повеќе од 30.000 работни места и повеќе од 300 различни нови производи на гло­бал­но ниво.

– Са­ка­ме да пробуваме нови нешта и да ги пробиваме општествените пречки. Вклучуваме жени од ранливите категории, бегалци и луѓе од другите ранливи категории. Ги прашуваме што зна­ат да прават најдобро, и потоа разгледуваме  какви продукти може да бидат направени според нив­ни­те капацитети –  објасни Гунарсон.
Таа додаде дека инклузијата и интеграцијата на овие луѓе е многу важна на долг рок затоа што се создаваат стабилни работни места и економијата се движи напред.

-Ка­ко голем учесник на пазарот, ние можеме да обезбедиме сѐ што им треба на социјалните прет­при­ја­ти­ја. Клучот е во соработката. Нашата цел е да создадеме 95.000 работни места до 2030 го­ди­на. Тоа ќе го постигнеме преку интеграција на овие луѓе, а додадената вредност е што овие производи се рачна изработка – нагласи таа.

Еден од главните говорници на Форумот беше и Чарли Фелгејт, лидерот за иновации и за ви­зи­ја во „Декатлон“, францускиот синџир продавници за спортска опрема, кој апелираше дека е ко­неч­но време фокусот да биде ставен на иднината на луѓето и дека проблемите може да се ре­шат само ако сите засегнати страни работат заедно.

– Са­ми­те вработени ги носат главните идеи, a мојата работа е да ги слушнам и да ги спро­ве­ду­вам. Кога зборуваме за иднината на работните места, прво разговараме за иднината на луѓето. Проб­ле­ми­те со кои се соочуваме можеме да ги решиме заедно, само заедно! Тоа е единс­тве­ни­от начин – вели Фелгејт.
Тој посочи и дека компанијата вработува врз основа на вредности:
– То­гаш си поинклузивен во регрутирањето. Не сме заинтересирани за модерни универзитети и за скапи дипломи. Многу ни е важна инклузијата, па оттука го цитирам мојот пријател, кој ве­ли: културна разновидност е да бидеш поканет на забава, а инклузија е да бидеш поканет да тан­цу­ваш и да се вклучиш во сите разговори.

Инклузивноста како приоритет

Кли­мен­ти­на Илијевски, директорката на „Паблик“, ја истакна инклузивноста како приоритет на оп­штес­тво­то во развојот по пандемијата. Таа смета дека на пандемијата може да се гледа и ка­ко на значителен глобален настан во историјата на неколку генерации, по кој светот има шанса да ја насочи глобалната економија кон сосема нов правец, кој ќе ја прекине практиката што до­ве­де до огромни последици за планетата и за човештвото.
-Во посакуваниот општествен систем, инклузивните работни места, инклузивните прет­при­ја­ти­ја и инклузивниот пораст се високи приоритети. Во нив порастот нема да се следи само преку до­маш­ни­от бруто-производ, туку преку сет индикатори, кои истовремено ќе носат ин­фор­ма­ци­ја – кој има бенефит од економскиот пораст, дали порастот е одржлив во однос на ефектите врз животната средина и како тој влијае врз благосостојбата на луѓето – истакна Илијевски.

Ин­те­рес­но е што во зголемувањето на инклузивноста на пазарот на труд може да помогне ток­му технологијата, која вообичаено е посочувана како еден од виновниците за загрозеноста на ра­бот­ни­те места. Пример за тоа видовме на самиот Форум, каде што зборуваше израелскиот прет­при­е­мач Елијав Родман од „My Interview“. Родман сподели дека станува збор за пла­тфор­ма што со помош на вештачката интелигенција помага во процесот на одбирање идеални кан­ди­да­ти за некое работно место фокусирајќи се на личноста на кандидатот, а не на неговата би­о­гра­фи­ја.
– Ако на некоја компанија ѝ стигнат 100 апликации за едно работно место, со традиционалниот ме­тод на спроведување интервју, тој кој аплицирал 99. има многу мали шанси да ја добие ра­бо­та­та, иако е, можеби, еден од најквалитетните. Преку нашата платформа алгоритмите овоз­мо­жу­ва­ат никој да не биде пропуштен и сите да добијат еднаква шанса. Ни помагаат да не про­пу­шти­ме добар кандидат – објасни Родман.

Не­бој­ша Илијевски, контент директорот и модератор на Форумот на добри компании, истакна де­ка токму „My Interview“ е пример како технологијата, односно вештачката интелигенција, мо­же да помогне во воведувањето на ранливите категории на пазарот за труд.
– Што ќе стави во биографијата една личност со попреченост што долго време е невработена? -пра­ша тој.
Род­ман одговори дека „Мy Inteview“, меѓу другото, ќе го надмине и тој проблем, на при­страс­но­ста и на субјективноста во процесот на вработување базирана само врз основа на читање на ра­бот­ни­те биографии на кандидатите.
– Да ја вратиме личноста на луѓето во процесот. Во  иднината на работните места не­ма место за субјективноста!  Ако некој има лоша географска позиционираност, или не завршил пре­стиж­но училиште, одговорниот за регрутирање може да има предрасуди кон тоа, а клучот за да ги надминеме овие работи е да се концентрираме на личноста, а ваквите алатки може да ни помогнат во тоа – истакна Родман.
Прет­став­нич­ка­та на Меѓународната организација на трудот (МОТ / ILO), Даниела Зампини, на Фо­ру­мот истакна дека ако сакаме да ја подобриме иднината на работните места, мора да се ин­ве­сти­ра во луѓето и во нивните вештини, да се ремоделираат институциите, но и да се подобрува ди­ја­ло­гот меѓу сите страни – бизнисот, институциите, граѓанскиот сектор и самите работници.
– Во минатото, лидерските капацитети, главно, беа поврзани со машки квалитети, а денес ра­бо­ти­те многу се променија, иако не со брзината со која требаше. Сега се бараат лидерски ква­ли­те­ти поврзани со емоционалната интелигенција и умеења што се, генерално, женски ка­ра­кте­ри­сти­ки, кои ќе ни помогнат подобро да се соочиме со големи предизвици како што е пан­де­ми­ја­та – рече Зампини.

Преквалификација и доквалификација

На темата инвестирање во луѓето и во нивните вештини, Светскиот економски форум истак­ну­ва загрижувачка тенденција – просторот за преквалификација и за доквалификација на ра­бот­ни­ци­те се стеснува во новите околности на пазарот на труд предизвикани од пандемијата. Ова се однесува и на работниците што е поверојатно да останат на своите работни позиции, како и на тие што се изложени на ризик од губење на работата поради порастот на невработеноста пре­диз­ви­кан од рецесијата и не можат да очекуваат допрва обуки и тренинзи на работа. За тие ра­бот­ни­ци што е веројатно да останат на своите позиции, процентот на основни вештини што ќе се променат во следните пет години е 40, додека 50 проценти од сите вработени ќе имаат потреба од преквалификација. Тоа што дава надеж е дека и покрај тековната еко­ном­ска криза, голем дел од работодавците ја препознаваат вредноста на инвестирањето во чо­веч­ки­от капитал. Анкетираните компании во извештајот на СЕФ, во просек, очекуваат да овоз­мо­жат преквалификација и доквалификација на 70 проценти од своите вработени до 2025 го­ди­на. Меѓутоа, ангажманот на вработените во овие обуки оди со побавна стапка, односно само 42 про­цен­та од нив ги прифаќаат овие можности за надградба овозможени од работодавците.
СЕФ препорачува јавниот сектор да даде посилна поддршка во процесите на пре­ква­ли­фи­ка­ци­ја и на доквалификација за тие работници што ги загубиле работните места или се изложени на ризик од тоа. Во моментов, само 21 процент од анкетираните претпријатија се изјасниле де­ка имаат пристап до јавни фондови за поддршка на своите вработени во надградбата.

Јав­ни­от сектор ќе треба да создаде стимулации за инвестирање во работните места на ид­ни­на­та, да обезбеди подобра заштита за луѓето што загубиле работа или се во процес на барање ра­бо­та, и решително да се зафати со долго одложуваните подобрувања во образовните си­сте­ми на планетава.
Исто така, СЕФ им препорачува на владите во светот да размислат сериозно за подолгорочните пос­ле­ди­ци по пазарот на труд доколку ја одржат, повлечат или ако делумно ја повлечат сил­на­та поддршка што ја даваат во текот на кризата предизвикана од ковид–19 за да се одржат пла­ти­те и работните места во повеќето светски економии.

Кои работни места се најзагрозени од автоматизацијата?

На­ста­ни­те од изминатата година драматично го забрзаа темпото на дигиталната транс­фор­ма­ци­ја на општеството во целина. Дигитализацијата се чини како нужен и неопходен чекор, а за­вр­шу­ва­ње­то на работата побезбедно и поефикасно е само дел од нејзината предност, велат од „Бре­ин­стер“, платформата што помага во усовршување на кариерата. Во Европа, индустрии из­ло­же­ни на најголем ризик за губење работни места како последица од ковид-19 и од авто­ма­ти­за­ци­ја­та, според анализата на „Мекинси“, се трговија на големо и мало, производство, хо­те­ли­ерс­тво и угостителство и градежништво.