Лице в лице тема, Магазин

Сиромаштијата поттикнува непријавена работа

Време на читање: 4 минути
Најкритичните прашања кај непријавените работници се недостигот од пристап до ин­фор­ма­ции, подготвеност за ангажирање и застапување нови начини на организирање на работата и вработување што коегзистира заедно со традиционалните форми на вра­бо­ту­ва­ње
- банер -

Не­фор­мал­на­та економија во земјава учествува со значаен процент во домашниот бруто-про­из­вод, меѓу 20 и 40 отсто. Постојните анализи на Светска банка укажуваат дека во зем­ја­ва неформалната економија претставува сериозен предизвик за бизнис-секторот и соз­да­ва нелојална конкуренција.

Не­при­ја­ве­на­та работа е еден од најважните сегменти на неформалната економија во зем­ја­ва. Ваквата состојба е поради неповолни услови на пазарот на трудот, како што се бав­но­то отворање нови работни места, континуирано високата стапка на невработеност и стап­ка­та на неактивност. Работниците во неформалната економија се ангажирани во лошо пла­те­на работа, несигурност, недостиг од заштита на работното место, недостиг од мож­но­сти за обука, кршење на работничките права итн.

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”block” ihc_mb_who=”unreg,6″ ihc_mb_template=”3″ ]

Еден од основните предуслови за обезбедување одржлив економски пораст, висок жи­во­тен стандард и поволна деловна средина се еднаквите услови за сите учесници на па­за­рот на трудот, поддршка на трансформацијата на неформалните економски актив­но­сти во формални, како и спречување на незаконските текови на пари. Затоа, не­фор­мал­ни­от сектор претставува важен дел од економијата и од пазарот на трудот.
Во многу земји игра голема улога во создавањето вработувања, производството и во ге­не­ри­ра­њето приход. За некои работници и економски субјекти, неформалноста не е избор, ту­ку неизбежност во која тие се втурнати поради недостиг од пристојни, формални ра­бот­ни места.

- банер -

Не­фор­мал­ни­от сектор во Македонија останува екстензивен според бројот на вработени, иа­ко може да се забележи тренд на намалување од 2010 година до 2020 година. Зна­чи­тел­но­то намалување на неформалното вработување во текот на 2020 година, нај­ве­ро­јат­но, се должи на кризата предизвикана од ковид-19.

Мажите доминираат во неформалната работна сила

Во повеќето земји, уделот на жените во неформалното вработување го надминува тој на ма­жи­те. Сепак, официјалните податоци откриваат дека земјава се разликува од глобалниот мо­дел – мажите доминираат во неформалната работна сила. Жените, пак, се пом­но­гу­број­ни во учеството во домашната работа, како специфичен сектор со голем придонес во не­фор­мал­но­то вработување.

Не­фор­мал­но­то вработување е позастапено кај мажите, младите луѓе, повозрасните ра­бот­ни­ци (повозрасни од 65 години), можеби поради потребата да се дополнат нивните при­хо­ди од пензија, кај нискоквалификуваните работници и кај работниците во зем­јо­делс­тво­то и во градежниот сектор.
Спо­ред достапните податоци на базата на „Макстат“, најголем дел од неформалните вра­бо­ту­ва­ња се генерирани во земјоделскиот сектор, потоа во градежништвото, сме­сту­вач­ки­те капацитети и услугите за храна, активности за здравствена и социјална заштита.

Заробени во неформалноста

Во истражувањето што го спроведуваше Асоцијацијата за истражување, комуникации и раз­вој „Паблик“ во периодот од август до декември 2021 година, идентификувани се раз­лич­ни економски, правни, институционални и социјални фактори, кои се поврзани со не­при­ја­ве­на­та работа. Истражувањето се спроведуваше во секторите туризам и угостителство, лич­ни услуги и услуги во домот.

Ви­со­ки­те стапки на невработеност и сиромаштија се препознаваат како фактори што пот­тик­ну­ва­ат непријавена работа и во различните региони, и низ секторите, како и меѓу ра­бот­ни­ци­те и работодавците. Ниските плати, а не ниските вештини, ги мотивираат луѓето да се стремат кон непријавена работа.

Ра­бот­ни­ци­те што се корисници на правата од социјална заштита, како што се ми­ни­мал­ни­от гарантиран приход, семејната пензија и работниците што се борат со извршители, се чув­ству­ва­ат заробени во неформалноста на нивната работа.
Фа­кто­ри­те што ги поттикнуваат работодавците да ангажираат работници во непријавена ра­бо­та се високите даноци, трошоците за пензиско и здравствено осигурување, ко­руп­ци­ја­та меѓу јавните службеници (од кои се очекува спроведување на регулативата за ра­бот­нич­ки­те права), високите казни и нелојалната конкуренција. Правните фактори, пак, како што е недостиг од законодавство за покривање на новите видови договорни односи, како и сложената и обесхрабрувачка регулатива, која покрива дополнителни приходи на вра­бо­те­ни и пензионирани лица, исто така, придонесува за нивно ангажирање во не­при­ја­ве­на работа.

Прифатливата рамнотежа на добивки и на загуби

Не­до­сти­гот од стандарди за квалитет овозможи евтина работна сила во истражуваните се­кто­ри. Неможноста на системот за социјална заштита да ја рационализира ефикасната по­ли­ти­ка за намалување на сиромаштијата и влошената состојба на ранливите групи во пан­де­ми­ја­та, исто така, придонесуваат за непријавена работа.
Гра­ѓа­ни­те немаат доверба во јавниот сектор, па затоа игнорираат да го видат поширокото по­ли­тич­ко, економско и социјално влијание на непријавената работа.

Не­при­ја­ве­ни­те работници се свесни за негативните влијанија на нивниот работен статус врз другите аспекти од животот: пристапот до градинка, банкарски заем, пензија итн.

Не­кои работници се подготвени да ја жртвуваат социјалната помош за формално вра­бо­ту­ва­ње за социјален и здравствен придонес. Потребно е да се воспостави прифатлива рам­но­те­жа на добивки и на загуби, која, пак, ќе се воспостави преку партиципативен про­цес, кој ќе катализира нови видови договори за работа. Сепак, непријавените работници, ге­не­рал­но, остануваат скептични дали и како тоа би можело да се олесни. Најкритичните пра­ша­ња кај нив се недостигот од пристап до информации, подготвеност за ангажирање и за­ста­пу­ва­ње нови начини на организирање на работата и вработување, кои постојат за­ед­но со традиционалните форми на вработување. На овие групи работници им не­до­сти­га­ат капацитети за самопретставување или подигање на свеста за нивната секојдневна ре­ал­ност.

Ра­бот­ни­ци­те, исто така, сметаат дека владата може да ја мотивира трансформацијата од не­при­ја­ве­на во формална работа. Субвенциите и стимулативните даночни нивоа можат да ги мотивираат работодавците на поинакво однесување кон организирање на работата и вработувањето.

Работодавците – ретко критични за својата улога

При анализирање на непријавената работа, често се занемарува разбирањето на страната на побарувачката. За тоа каква улога игра непријавената работа во обезбедувањето услуги во трите ана­ли­зи­ра­ни­те сектори, треба да се разгледаат не само мотивите на снаб­ду­ва­чи­те (од страната на понудата), туку и мотивите на работодавците / клиентите / купувачите (стра­на­та на побарувачката).
На поголемите деловни субјекти не им е секогаш пријатно да ја признаат непријавената ра­бот­на сила. Работодавците што се чувствуваат удобно да разговараат за основните при­чи­ни за непријавените работници се отворени да признаат дека нема владеење на пра­во­то. Поради ова, и работниците и работодавците се чувствуваат несигурни и вознемирени. Ра­бо­то­дав­ци­те ги обвинуваат непријавените работници и високите нивоа на оданочување и трошоците за усогласеност како главни двигатели на неформалната економија. Ра­бо­то­дав­ци­те се и ретко критични за својата улога во овозможувањето или одржувањето на не­при­ја­ве­на­та работа.
Во помалите области, каде што луѓето меѓусебно се познаваат, работата на диво во до­ма­ќинс­тво­то е нормализирана. Работодавците се борат со нелојална конкуренција и со не­до­стиг од работна сила и искусуваат различни административни пречки што ги обес­хра­бру­ва­ат. Општо земено, работодавците низ секторите и регионите го делат верувањето де­ка на државата ѝ недостига политичка волја и акција за да се решат некои од нејзините стру­ктур­ни неуспеси за кои се тврди дека е непријавена работа.

(Авторката е истражувачка во Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој „Паблик“)

[/ihc-hide-content]

Напишете коментар